In Toegespitst (RD 15-10) stimuleert W. B. Kranendonk leidinggevenden om zich te laten bijstaan door een coach. Graag ondersteun ik zijn pleidooi, wil ik een extra motief aanreiken en zijn analyse enigszins opscherpen.

De diepgaande veranderingen in de maatschappij, het werk en de kerk vragen veel van leidinggevenden. Een bekwame leider houdt zijn kennis op peil, verwerft de vaardigheden die nodig zijn en leert ook bij als de situatie daarom vraagt. Een leven lang leren geldt niet het minst voor leidinggevenden.

Leren kan op verschillende manieren. Op schoolse wijze door het lezen van boeken en het volgen van colleges. In de vorm van trainingen, bijvoorbeeld leren omgaan met de media. Of door vormen van coaching. Dit is vooral bekend in de sportwereld. Een coach begeleidt een individuele sporter of een team om de prestaties te verbeteren.

Kranendonk neemt waar dat in het algemeen jongeren openstaan voor coaching. Veertigplussers moeten er nog aan wennen en zestigplussers vinden het zinloos. Mijn waarneming is dat niet de leeftijd hier het verschil maakt, maar de houding.

Ik ken jonge studenten die niet reflectief zijn, geen feedback kunnen ontvangen en denken dat ze zelf wel weten hoe het moet. Ik ken ook oudere, ervaren leiders die blijven leren, veel lezen over leiderschap, af en toe een college volgen en van tijd tot tijd een coach in de arm nemen. Zij hebben een lerende houding en staan open voor feedback. Deze houding is van groot belang om competent te blijven in je leiderschap.

Leiderschapsstijl

Veranderende omstandigheden vragen om andere vormen van leiderschap. Autocratisch en top-downleiderschap past niet meer in de huidige maatschappij. Gespreid leiderschap is een van de nieuwe trends. Ook de fase waarin een organisatie verkeert, kan om een specifieke vorm van leiderschap vragen.

Een organisatie die met grote problemen kampt, waar een slecht organisatieklimaat heerst en die dreigt om te vallen, vraagt om doorpakken. Als leider moet je een nieuw begin maken, vertrouwen herstellen, maar ook soms harde maatregelen nemen om de boel op orde te krijgen. Dit vergt andere leiderschapskwaliteiten dan een topbedrijf met veel zelfstandig werkende professionals die de juiste dingen doen. Leiders doen er goed aan om van tijd tot tijd na te gaan of hun leiderschapsstijl nog past, of dat deze bijgesteld moet worden. Goede coaches zijn daarvoor onontbeerlijk.

Waarom heb je voor de ontwikkeling van leiderschap vaak een coach nodig? Omdat kennis en vaardigheden nog geen goede leider van je maken. Leidinggeven heeft maar ten dele te maken met kennis, inzicht en vaardigheden; die vormen slechts de basis van leiderschap. Een basis die je nodig hebt om een goede leider te worden.

Leiderschap wordt echter vooral bepaald door wie je bent – niet door wat je aan kennis en vaardigheden hebt. De persoon van de leider maakt het verschil. En wie je als leidinggevende bent en hoe je zo geworden bent, leer je niet uit een boekje. Dat leer je in de praktijk, door het opdoen van ervaringen.

Je leert van die ervaringen als je erop reflecteert. Wat ging er mis, waarom ging het mis, hoe kan het de volgende keer beter, zijn vragen die aanzetten tot leren. Om te leren wie je als leider bent, helpen vragen zoals: Waar liggen mijn kwaliteiten? Hoe kan ik die beter inzetten? Waar is het me eigenlijk om te doen als leider? Welke leider wil ik zijn? Je groeit in leiderschap als je met dit soort vragen aan het werk gaat.

Weinig leiders kunnen dat zonder hulp. Een coach hierbij inhuren is zinvol en leerzaam. Zo iemand brengt je verder, ontdekt je aan je blinde vlekken en geeft je soms ook emotionele steun.

Zelfontplooiing

Kranendonk gaat in op de vraag of coaching een product is van de moderne nadruk op zelfontplooiing. Ja en nee. Coachen is van alle tijden. Leren doe je vooral in contact met andere professionals die hun ervaring met je delen, jou van goede adviezen voorzien en je durven te confronteren met ineffectief leiderschapsgedrag. Tegelijk zien we in onze tijd de maatschappij doorslaan in het benadrukken van succes, streven naar een hoog salaris en een goede positie. Ons werk wordt dan carrière en moet dienen tot meerdere eer en glorie van onszelf.

Ook voor christelijke leiders is dit een verzoeking. Maar juist coaching kan hiertegen beschermen. Omdat het je leert eerlijk om te gaan met jezelf, ook jezelf te bevragen op je motieven.

Maar voor christelijke leiders is het voor alles nodig eerlijk de Bijbel te lezen en toe te passen op je werk als leider. Omdat christelijk leiderschap alleen kan bestaan in verbinding met en in navolging van Jezus. Hij hield Zijn discipelen voor dat wie de eerste wil zijn en groot wil worden, een dienaar moet worden. Dit leer je uit hét Boek als de Geest Zich daaraan paart.

Dit artikel is verschenen in het Reformatorisch Dagblad van 20 oktober 2016 in reactie op Coaching (niet) zinloos – W.B. Kranendonk – RD 161015.