Er komen steeds meer signalen dat het onderwijsbeleid in Nederland slagzij maakt. Het is als een schip dat gevaarlijk overhelt naar één kant. We slaan gewoon door. Steeds meer mensen pleiten voor een herstel van de balans. Zo ook Geert ten Dam, de voorzitter van de Onderwijsraad.

We zijn doorgeslagen in het meten, het kwantificeren, het toetsen, het opbrengstgerichte. In een interview in Schoolbestuur spreekt Geert ten Dam daarover haar zorg uit. Een rapport van haar raad was daaraan vooraf gegaan. Samenvattend komt dit op het volgende neer:

Goed onderwijs heeft toetsen nodig, maar het middel is doel geworden. Toetsen worden niet meer gebruik om leerlingen te volgen en de kwaliteit van het onderwijs te verbeteren, maar om af te rekenen.

Door een accent op basisvaardigheden hebben een eenzijdige en versmalde kijk op onderwijs ontwikkeld.

Het is nodig dat we onze visie verbreden, dat we meer aandacht geven aan de brede vorming, oog hebben voor de opbrengsten van een breed pakket aan vakken. We moeten scholen niet alleen afrekenen op prestaties bij rekenen en taal. We moeten nagaan hoe ze werken aan burgerschapsvorming, problemen leren oplossen, samenwerken, communiceren, ICT vaardigheden. En we moeten beseffen dat wat er toe doet niet altijd of meestal niet te kwantificeren is zoals bijvoorbeeld persoonsvorming.

Het laatste rapport van de Onderwijsraad met de onthullende titel ‘Een smalle kijk op onderwijskwaliteit’ geeft ook een heldere boodschap af.

Naast veel wat goed gaat, legt dit rapport ook de vinger bij een aantal zere plekken. Scholen richten zich op het toetsbare en zijn afgeleerd om zelf na te denken over wat goed onderwijs is. Het ontbreekt aan visie. Doordat scholen afgerekend worden op hun resultaten durven ze niet meer te vernieuwen en te experimenteren. Het onder de toetsdruk zetten van leerlingen doet een aanslag op de eigenwaarden van leerlingen die niet zo goed presteren.  

De wal keert het schip. En hoe nu verder?

Oog hebben voor de brede kwaliteit en niet alleen voor de basisvaardigheden. Er moet meer aandacht en waardering komen voor niet cognitieve activiteiten. De overheid moet zich beperken tot de hooflijnen en het aan de instellingen overlaten om zelf dit in te vullen en hun eigen keuzen te maken. Vooral insteken op de kwaliteit van de leraar en de schoolleider. 

Schoolleiders moet sturen vanuit visie en filteren, niet alles wat tot de scholenkomt hoeft een plek te krijgen. Schoolleiders moeten met hun teams het gesprek aangaan over wat goed onderwijs is.

Het onderwijs moet vooral weer zelf aan zet komen.

________________________________________________________________

Meulenbeld, G.J. (2013), Onderwijs weer in balans brengen, interview met Geert ten Dam. Schoolbestuur,  7, december 2013, p..8-9.

Onderwijsraad. (2013). Een smalle kijk op onderwijsbeleid. Den Haag: Onderwijsraad.